Κυριακή 31 Ιουλίου 2011

Η ταλαιπωρία είναι προσωρινή...

...αλλά το έργο θα είναι για πάντα. Είναι μια από τις πιο ηλίθιες πινακίδες που θα μπορούσε να βάλει κάποιος σε ένα δρόμο που φτιάχνεται (ειδικά αν η κατασκευή κρατάει πολλά χρόνια). Για την κοινωνία ως σύνολο, και υποθέτοντας ότι η κοινωνική ευημερία είναι το άθροισμα των ατομικών ευημεριών, κάτι τέτοιο είναι σωστό. Αντίθετα για το άτομο (ή ακόμα και για την κοινωνία που σταθμίζει περισσότερο την ευημερία αυτών που ταξιδεύουν σήμερα απ' ότι την ευημερία αυτών που θα ταξιδεύουν στο μέλλον) η πιο πάνω φράση είναι μια μπούρδα. Αν το έργο τελειώσει όταν εγώ δε θα μπορώ να το 'χαρώ' είτε επειδή έφυγα από τον μάταιο τούτο κόσμο (πχ λόγω αυτοκινητιστικού στον χάλια δρόμο που περνάω) είτε γιατί δε θα ξανακάνω το εν λόγω ταξίδι στο μέλλον, είτε γιατί θα το χαρώ πολύ λιγότερο χρόνο απ' όσο χρόνο παίρνει η κατασκευή του, η ταλαιπωρία είναι το μόνο που θα μου μείνει.

Γενική Θεωρία της Δεύτερης Καλύτερης Επιλογής

Σε προηγούμενη ανάρτηση έκανα αναφορά στη Γενική Θεωρία της Δεύτερης Καλύτερης Επιλογής (General theory of the second best- GTSB),ως ένα από τα πιο σημαντικά θεωρήματα των οικονομικών. Επειδή το συγκεκριμένο θεώρημα δεν είναι γνωστό σε πολύ κόσμο, και επιπλέον αρκετοί το γνωρίζουν αλλά εκούσια ή ακούσια δεν το θυμούνται, αποφάσισα να κάνω μια ξεχωριστή αναφορά σε αυτό. Το GTSB μας λέει ότι σε μια οικονομία που δεν μπορούν να ισχύουν όλες οι υποθέσεις για άριστη κατανομή των πόρων (πχ δεν υπάρχουν αγορές για κάποια αγαθά ή αποτυγχάνουν οι αγορές) η βελτιστοποίηση της κατανομής των πόρων δεν ικανοποιείται με τις ίδιες συνθήκες που ισχύουν σε μια τέλειας οικονομία. Αντίθετα οι συνθήκες αυτές αλλάζουν ανάλογα με την περίπτωση. Όπως καταλαβαίνω, αυτό το θεώρημα λέει ότι δε θα μπορέσουμε ποτέ να έχουμε μια Θεωρία των Πάντων (theory of everything) στα οικονομικά.
Το ενδιαφέρον στο θεώρημα αυτό είναι ότι ισχύει και σε Γενική όσο και σε Μερική ισορροπία. Αλλά πιο ενδιαφέρουσες είναι οι επιπτώσεις του σε όρους πολιτικής. Για παράδειγμα, σε μια οικονομία με πολλές στρεβλώσεις δεν είναι απαραίτητο η μείωση μιας στρέβλωσης να αυξήσει την ευημερία. Δηλαδή στην ελληνική οικονομία, το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων δεν είναι απαραίτητο ότι θα μειώσει τις τιμές που πληρώνουν οι καταναλωτές. Πρέπει να δούμε την κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Κατά τη γνώμη μου το άνοιγμα όλων των επαγγελμάτων στην Ελλάδα θα αυξήσει την ευημερία, αλλά αυτό έρχεται από μια βαθύτερη ανάλυση που κάνω στην Ελληνική οικονομία, και όχι απλώς εφαρμογή μιας γενικής αρχής ότι περισσότερος ανταγωνισμός πάντα αυξάνει την ευημερία.
Η GTSB προφανώς είναι αυτή που δίνει δουλειά στους οικονομολόγους (πρέπει να εξετάσουν κάθε περίπτωση ειδικά και να μη βασίζονται σε γενικές αρχές). Επιπλέον θα μπορούσε να αποτελέσει το μεγαλύτερο όπλο της αριστεράς ενάντια σε διάφορες μεταρρυθμίσεις- αν φυσικά η αριστερά χρησιμοποιούσε θεωρητικά εργαλεία ανάλυσης...

ΥΓ για περισσότερα πάνω στη GTSB δείτε εδώ και πιο τεχνικά εδώ
 

Μας την πέσαν οι κερδοσκόποι

Δεχόμασταν κερδοσκοπική επίθεση στα ομόλογά μας; Πάλι οι "κακοί" ξένοι ήθελαν να καταστρέψουν τον ελληνισμό αφανίζοντας την οικονομία της χώρας μας; Τελικά τα πράγματα μόνο έτσι δεν ήταν. Σε σημερινό άρθρο της "Καθημερινής" (link), παρουσιάζονται για πρώτη φορά στοιχεία για τα περίφημα CDS των ελληνικών ομολόγων. Σύμφωνα με το άρθρο, η τοποθέτηση σε CDS είναι μόνο 5 δις €, και επιπλέον (σήμερα τουλάχιστον) τα κατέχουν μακροπρόθεσμοι επενδυτές, που πραγματικά φοβούνται την πιθανότητα στάσης πληρωμών της κυβέρνησης. Άρα δεν υπήρχε κάποιος που να προκάλεσε την κρίση χρέους στην Ελλάδα παρά μόνο οι ελληνικές κυβερνήσεις, οι ψηφοφόροι και οι ειδικές ομάδες πίεσης μετά τη μεταπολίτευση.

Πέμπτη 28 Ιουλίου 2011

Μοντέλα


Τα τελευταία χρόνια στην ελληνική πολιτική σκηνή επικρατεί η συζήτηση για το ποιο μοντέλο κράτους είναι καταλληλότερο. Το ένα κόμμα μιλάει για το Ιρλανδικό μοντέλο, το άλλο για το σκανδιναβικό (αυτοί έχουν ποικιλία δε μένουν σε μια χώρα). Επίσης κάθε φορά που ξεκινά μια μεταρρύθμιση, η κυβέρνηση μιλάει για το τι ισχύει σε άλλες χώρες, ενώ οι θιγόμενες ομάδες ζητάνε να εφαρμοστεί αυτό που ισχύει σε κάποιες άλλες.
Το τελευταίο καιρό έχει αρχίζει να μου τη "δίνει" αυτή η συζήτηση. Παράδειγμα: λένε οι ταξιτζήδες ότι θέλουμε να παραμείνουμε όπως είμαστε γιατί έτσι είναι και στη Γερμανία. Και ρωτάω...δηλαδή εδώ τα ταξί δουλεύουν όπως στη Γερμανία; Λένε οι πανεπιστημιακοί ότι το σύστημα που προωθείται δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο (ενώ αυτό που είχαμε υπήρχε ;). Η απάντηση είναι και τι δε με ενδιαφέρει αν υπάρχει η δεν υπάρχει...αυτό που με ενδιαφέρει είναι να δουλεύει το πανεπιστήμιο, η αγορά ταξί, η αγορά  ενέργειας κλπ. Και απ' ότι φαίνεται αυτές δε δουλεύουν.
Κάθε χώρα έχει τα δικά της χαρακτηριστικά που απαιτούν να ακολουθήσει το δικό της μοντέλο ανάπτυξης. Δε σημαίνει πχ επειδή η Ιρλανδία κατάφερε να προσελκύσει επενδύσεις με χαμηλή φορολογία ότι κάτι τέτοιο θα πετύχει και η Ελλάδα αν μειώσει τη φορολογία των επιχειρήσεων. Και αντίστοιχα, επειδή η Σουηδία έχει μεγάλο κράτος με μεγάλες κοινωνικές παροχές, δε σημαίνει ότι αν αυξήσουμε τα πολυτεκνικά επιδόματα την επόμενη μέρα θα γίνουμε Σουηδία.
Ακριβώς αυτή είναι και η λογική της οικονομικής ολοκλήρωσης μέσα στην ΕΕ. Όλες οι χώρες έχουν κοινούς στόχους και κοινά εργαλεία πολιτικής, αλλά κάθε μια μπορεί να φτάσει σε αυτούς τους στόχους με το δικό της θεσμικό πλαίσιο, κανόνες κλπ. Επομένως όλη η συζήτηση για τα μοντέλα είναι μια συζήτηση που ξεκινά από πολιτικούς χωρίς νέες ιδέες και από συνδικαλιστές που ψάχνουν άλλοθι. Εκτός βέβαια αν δεν έχω καταλάβει για ποια μοντέλα μιλάμε...

Κυριακή 24 Ιουλίου 2011

Ποιός θέλει να γίνει...ταξιτζής;

Με την ευκαιρία των κινητοποιήσεων των οδηγών ταξί μάθαμε ενδιαφέροντα πράγματα. Για παράδειγμα όπως είπε ο πρόεδρος του ΣΑΤΑ, τα τελευταία χρόνια πολλοί επιστήμονες (γιατροί, μηχανικοί κλπ) χρεώθηκαν και αγόρασαν μια άδεια ταξί και έχουν γίνει οδηγοί ταξί. Πολύ ενδιαφέρον αυτό. Χάρη σε αυτή τη δήλωση μάθαμε (επιτέλους) πόσα κερδίζει ένας οδηγός ταξί (γιατί ο τρόπος φορολόγησης τους μια τέτοια πληροφόρηση δεν μας την έδινε).
Τι μάθαμε λοιπόν...ότι ο μέσος οδηγός ταξί, έχοντας πληρώσει όπως λένε οι ίδιοι έως 200.000€ για την άδεια, βγάζει πολλά περισσότερα από το μέσο γιατρό. Γιατί αυτό; Ένας απόφοιτος ιατρικής σκέφτεται τις επιλογές του: γίνεται γιατρός, δανείζεται (πχ με leasing ή με υποθήκη το ίδιο το ιατρείο) και φτιάχνει το ιατρείο του, και επιπλέον πουλάει μούρη στους φίλους τους επειδή είναι γιατρός. Εναλλακτικά αγοράζει μια άδεια ταξί (υποθηκεύοντας το σπίτι του) και γίνεται οδηγός ταξί. Σύμφωνα με τη δήλωση των ίδιων των οδηγών πολύ απόφοιτοι ιατρικής επιλέγουν το δεύτερο...Το συμπέρασμα είναι σε αυτή την περίπτωση προφανές: όσοι δεν υπολογίζουν πολύ την αίγλη του επαγγέλματος γίνονται οδηγοί ταξί γιατί απλώς σε αυτή την περίπτωση περιμένουν να βγάλουν περισσότερα χρήματα. Άρα οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες ταξί λένε ότι βγάζουν περισσότερα (ή το πολύ ίδια) από έναν γιατρό. Δεν έχω κανένα πρόβλημα με το γεγονός αυτό...αλλά πώς θα χαρακτηρίζατε μια οικονομία όπου ένας εργαζόμενος πολύ χαμηλή ειδίκευση αμείβεται περισσότερο από έναν εργαζόμενο με πολύ υψηλή ειδίκευση; Και αυτή η αμοιβή δεν είναι αποτέλεσμα τόσο της αγοράς αλλά του ειδικού τρόπου αντιμετώπισης της δεύτερης ομάδας από το κράτος.

Πέμπτη 14 Ιουλίου 2011

Αγορές ή κράτος

Το δυο θεωρήματα της ευημερίας είναι από τα πιο σημαντικά θεωρητικά εργαλεία στα οικονομικά (κατά τη γνώμη μου μαζί με τη θεωρία του second- best). Αυτό που λένε είναι ότι σε μια οικονομία, κάτω από συγκεκριμένες υποθέσεις, η οργάνωση της οικονομικής δραστηριότητας μέσω της αγοράς, δίνει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, σε όρους αποτελεσματικότητας και δυνητικά δικαιοσύνης. Το ωραίο με τα θεωρήματα αυτά είναι ότι κάποιος είτε είναι υπέρ ή κατά των αγορών μπορεί να χρησιμοποιήσει για να υπερασπιστεί τη θέση του: η κρίσιμη λεπτομέρεια είναι στις υποθέσεις κάτω από οποίες ισχύουν. Αυτός που είναι υπέρ της αγοράς θα πει ότι οι υποθέσεις αυτές ισχύουν και αυτός που είναι κατά θα πει ότι αυτές οι υποθέσεις είναι πολύ δεσμευτικές (προσοχή η εν λόγω υποθέσεις για όσους δεν τις γνωρίζουν είναι κυρίως τεχνικές και αναφέρονται κυρίως στη δομή των προτιμήσεων). Αν και τα θεωρήματα της ευημερίας μιλάνε για το αν είναι "καλή" ή "κακή" η αγορά, όσο γνωρίζω δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο για το κράτος (εξίσου γενικό). Ενδεχομένως το πιο κοντινό σε αυτά τα επιχειρήματα είναι να πει κάποιος ότι αν το κράτος το διοικεί ο πανάγαθος και παντογνώστης Θεός (;) τότε η κρατική παρέμβαση είναι αποτελεσματική και πάντα δίκαια. Αλλά πάμε πάλι στο μεταφυσικό (ομοίως και αν την αγορά τη συντονίζει ο Θεός και ο Θεός μας δίνει τις προτιμήσεις μας και η αγορά θα είναι αποτελεσματική και δίκαιη). Δεν ξέρω με λίγα λόγια αν μια κακή αγορά είναι καλύτερη ή χειρότερη από ένα καλό (αλλά όχι άριστο κράτος)- πόσο μάλιστα από ένα κακό κράτος.

Τετάρτη 6 Ιουλίου 2011

Αναλυτικές σημειώσεις

Ξεκαθαρίζω από την αρχή για να μη μου την "πέσετε" μετά: επί της αρχής είμαι υπέρ το προτεινόμενου νόμου για τα ΑΕΙ. Παρόλα αυτά έχω κάποιες επιφυλάξεις, η μεγαλύτερη εκ των οποίων είναι η διάταξη για τα συγγράμματα. Για όσους δεν έχουν δει το νόμο εξηγώ, ότι το σημερινό καθεστώς παραμένει μέχρι το 2014. Μετά το 2014, όλοι οι καθηγητές είναι υποχρεωμένοι να αναρτήσουν στο διαδίκτυο αναλυτικές σημειώσεις των μαθημάτων. Και ακριβώς εδώ είναι που μπορώ να πω "καλώς ήρθατε στην ΕΣΣΔ". Μέχρι τώρα είχες επιλογή να μη δώσεις βιβλίο ούτε σημειώσεις, από το 2014 όμως πρέπει να αναρτήσεις τις "αναλυτικές" σημειώσεις του μαθήματος και να έχουν σε αυτό πρόσβαση όλοι. Πραγματικά δεν έχω κανένα θέμα με τα πνευματικά δικαιώματα. Το πρόβλημά μου είναι η εκπαιδευτική διαδικασία. Με τις σημειώσεις στο διαδίκτυο, ποιος θα έρθει στο μάθημα; Και αυτός που θα έρθει τι ακριβώς θα κάνει στο μάθημα; Και μετά το μάθημα, τι θα διαβάζει; Τις σημειώσεις ή θα πάει στη βιβλιοθήκη να μελετήσει 2-3 βιβλία μέχρι να κατανοήσει καλά την ύλη;
Οι απαντήσεις νομίζω είναι προφανείς. Ακόμα πιο προφανείς γίνονται οι απαντήσεις, αν δει τα γραπτά μιας οποιασδήποτε εξεταστικής. Πολλοί φοιτητές αναπαράγουν στις απαντήσεις τους ακριβώς τις σημειώσεις τους, ακόμα και αν οι φράσεις δεν έχουν ρήμα, υποκείμενο, αντικείμενο (ακριβώς γιατί οι σημειώσεις είναι πολλές φορές συνοπτικές).
Η υπουργός θα πει ότι σημειώσεις δίνονται σε όλα τα πανεπιστήμια της Ευρώπης. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Επειδή το έργο το έχω δει, σημειώσεις δίνονται στα "κακά" πανεπιστήμια. Στα καλά πανεπιστήμια δίνεται ύλη από μια σειρά συγγραμμάτων που βρίσκονται στη βιβλιοθήκη, και οι φοιτητές διαβάζουν εκεί.
Φυσικά δεν πιστεύω ότι το συγκεκριμένο μέτρο θα αλλάξει (ελπίζω μόνο στο lobby των εκδοτών) καθώς είναι λαϊκίστικο όσο δεν πάει άλλο, και όλοι οι συνδικαλιζόμενοι φοιτητές συμφωνούν με αυτό. Και πως να μη συμφωνούν αφού προωθεί την ελάχιστη προσπάθεια και την αποστήθιση.
Αν θέλει το υπουργείο ας κόψει τα δωρεάν συγγράμματα, αλλά ας μη δώσει το τελειωτικό χτύπημα στο μάθημα και την κριτική σκέψη και να επαναφέρει την αυθεντία του καθηγητή στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Κυριακή 3 Ιουλίου 2011

Πού πάνε τα λεφτά


Χωρίς πολλά σχόλια: ο αριθμός αξονικών και μαγνητικών τομογραφιών ανά 1000 κατοίκους. Είναι λογικό η Ελλάδα να είναι τόσο ψηλά; Αν όχι, γιατί άραγε είναι τόσο ψηλά; Μήπως παίζει κάτι με τις προμήθειες των νοσοκομείων; Μήπως γίνονται υπερβολικά πολλές παραπομπές γι αυτές τις εξετάσεις;