Κυριακή 18 Νοεμβρίου 2012

Συντηρητισμός και αγορά εργασίας

Στο χθεσινό post υποστήριξα ότι μια συντηρητική κοινωνία φτιάχνει θεσμούς που δεν ευνοούν την αλλαγή. Πιο συγκεκριμένα είχα την ιδέα ότι τα άτομα θα ζητάνε θεσμούς στην αγορά εργασίας που δεν ευνοούν την κινητικότητα (π.χ. υψηλό κόστος απόλυσης) όταν φοβούνται το "καινούργιο". Σήμερα θεώρησα σωστό να δω αν μπορώ να επιβεβαιώσω αυτή την ιστορία με data. Για να μετρήσω το πόσο συντηρητική είναι μια κοινωνία πήγα στο World Values Survey και είδα δυο ερωτήσεις (ι) πόσο σημαντική είναι η θρησκεία στη ζωή σας ( % σε κάθε χώρα που απάντησε πολύ σημαντική στο σύνολο των ερωτηθέντων) (ιι) θα ήσασταν αρνητικοί στο να έχετε ένα ομοφυλόφιλο για γείτονα (% που δεν ήθελαν ομοφυλόφιλο γείτονα στο σύνολο των ερωτηθέντων). Συσχέτισα αυτές τις δυο μεταβλητές- οριζόντιος άξονας- με το ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας- κάθετος άξονας. (σσ. προφανώς αυτό είναι ένα παιχνίδι με data και καταλαβαίνω τους περιορισμούς- δηλ συσχέτιση δε σημαίνει αιτιώδη σχέση και ότι και οι 3 μεταβλητές μπορεί να είναι proxy για κάτι άλλο). Τα διαγράμματα είναι μάλλον αποκαλυπτικά


Φαίνεται να υπάρχει μια θετική σχέση ανάμεσα στο ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας (στο σύνολο της ανεργίας) και το βαθμό συντηρητισμού της κοινωνίας (έτσι όπως εκφράζεται από τις δυο ερωτήσεις). Αν εξαιρέσουμε τις δυο ακραίες παρατηρήσεις (Ιαπωνία στο πρώτο και ΗΠΑ στο δεύτερο γράφημα) μάλιστα,αυτή η σχέση φαίνεται ακόμα πιο ισχυρή.

Σάββατο 17 Νοεμβρίου 2012

Το τέλος της ανάπτυξης

Με αφορμή τις επικείμενες απολύσεις στο δημόσιο,χθες είχα μια συζήτηση που με οδήγησε σε μια σειρά από σκέψεις. Η γενική ιδέα των συνομιλητών μου ήταν η εξής: οι πολιτικοί διόρισαν υπερβολικά πολλούς-κακώς και φταίνε αποκλειστικά οι πολιτικοί, δε μπορούν τώρα να έρχονται να απολύουν. Ακόμα και αν οι προσλήψεις έγιναν με παράλογα κριτήρια, οι απολύσεις πρέπει με κάθε τρόπο να αποφευχθούν. Από αυτή τη συζήτηση φάνηκε η απέχθεια των συνομιλητών μου (που ίσως αντικατοπτρίζει την απέχθεια της κοινωνίας)  προς τις απολύσεις, η οποία σε κάποιο βαθμό είναι λογική. Από την άλλη μου δημιούργησαν μια απορία. Αν είχαμε να διαλέξουμε ανάμεσα στο δεν προσλαμβάνω καθόλου κάποιον, και προσλαμβάνω για ένα χρονικό διάστημα και μετά απολύω τι θα προτιμούσαμε ως κοινωνία. Η γενική εικόνα που έχω από τη συζήτηση με οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μάλλον θα προτιμούσαν το πρώτο. Και πιστεύω ότι αυτό το θα το προτιμούσε και η πλειοψηφία στην ελληνική κοινωνία. Δηλαδή καλύτερα να είμαι "για πάντα" άνεργος παρά να αντιμετωπίζω μικρά διαστήματα ανεργίας σε όλη μου την εργασιακή ζωή.
Ο πιο κάτω πίνακας δείχνει το ποσοστό της ανεργίας που είναι μακροχρόνια (δηλ. άνω των 12 μηνών- πηγή Eurostat)
Χώρα Μέσος 2000-2008
USA 9,7
Sweden 17,4
Denmark 19,6
UK 23,0
Finland 24,7
Austria 26,2
Spain 29,1
Japan 31,3
Ireland 32,2
Netherlands 33,2
France 38,8
EU 41,2
Portugal 43,0
Greece 52,2
Germany 52,6
Italy 53,7
Όπως φαίνεται η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες με το μεγαλύτερο ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας. Δηλαδή αν μείνεις άνεργος δύσκολα βρίσκεις ξανά δουλειά, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ που αν βρεθείς άνεργος κατά 90% θα βρεις δουλειά μέσα σε ένα έτος. Η αιτία βέβαια είναι η δομή της αγοράς εργασίας. Και αυτή η δομή σε κάθε περίπτωση είναι αποτέλεσμα πολιτικών και αντιλήψεων της κοινωνίας για το πως πρέπει να είναι διαρθρωμένη η αγορά εργασίας. Και πράγματι, μια κοινωνία που απεχθάνεται τις απολύσεις είναι λογικό να φτιάχνει μια αγορά εργασίας όπου μεν οι απολύσεις είναι δύσκολες, αλλά φυσικά και οι προσλήψεις θα είναι δύσκολες (αν έχει κόστος να απολύσεις, δε θα προσλάβεις).
Και φυσικά θα έλεγε κάποιος, είναι δυνατόν μια απόλυση να είναι καλή; Η απάντηση είναι φυσικά ναι. Είναι η δύναμη που βάζει μπροστά τις διαρθρωτικές αλλαγές στην παραγωγή. Αν μειώνεται η ζήτηση για ένα προϊόν οι επιχειρήσεις κλείνουν ή μειώνουν την παραγωγή τους. Το πλεονάζον προσωπικό διοχετεύεται σε άλλους κλάδους κ.ο.κ. Φυσικά αυτό προϋποθέτει ότι ο εργαζόμενος είναι έτοιμος να δεχτεί την αλλαγή απασχόλησης, την αλλαγή εργασιακού περιβάλλοντος, την αλλαγή ακόμα και της πόλης στην οποία ζει. Κάτι τέτοιο είναι εύκολο και φυσιολογικό για όσους ζουν στις ΗΠΑ. Αντίθετα για τους περισσότερους Ευρωπαίους είναι κάτι απαράδεκτο. Η μετανάστευση π.χ. σε άλλη περιοχή/ χώρα είναι ακόμα θέμα ταμπού στην Ελλάδα.
Η αιτία βέβαια, ειδικά για την Ελλάδα, είναι ο έντονος συντηρητισμός, ο φόβος για κάθε τι καινούργιο. Αλλά φυσικά ανάπτυξη χωρίς υιοθέτηση καινούργιου (τεχνολογίας, προϊόντων κλπ.)δεν υπάρχει, και αν υπάρχει είναι βραχύβια (οφείλεται μόνο στην κινητοποίηση παραγωγικών συντελεστών). Και ίσως αυτό να σημαίνει ότι όπως είναι η ελληνική κοινωνία ήρθε το τέλος της ανάπτυξης για την Ελλάδα.

Παρασκευή 9 Νοεμβρίου 2012

Ποιότητα Υπηρεσιών Δημοσίου

Από τη δεκαετία του '80 στην Ελλάδα δημιουργήθηκε ένα ιδιότυπο είδος δημόσιων υπηρεσιών, το οποίο χαρακτηριζόταν από χαμηλής ποιότητας τελικές υπηρεσίες, με μεγάλο κόστος για το δημόσιο ταμείο, και το οποίο χρησιμοποιούσαν τελικά άτομα με χαμηλό εισόδημα. Τα νοσοκομεία, τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, οι αστικές υπηρεσίες από το '80 που μπορώ να θυμάμαι ήταν πάντα μπάχαλο. Στα νοσοκομεία πάντα υπήρχαν ράντζα, στα σχολεία οι καθηγητές σπάνια ασχολούνταν με τη βελτίωση των επιδόσεων των μαθητών, στα πανεπιστήμια οι διδάσκοντες μπορεί να να μην πατούσαν στο αμφιθέατρο, στις αστικές συγκοινωνίες η σαρδελοποίηση των επιβατών ήταν δεδομένη. Αυτό όμως δεν πείραζε κανέναν. Ο ιδιωτικός τομέας έλυνε όποια προβλήματα: ιδιωτικά θεραπευτήρια, φροντιστήρια και ιδιωτικά σχολεία, πανεπιστήμια της αλλοδαπής, ΙΧ αυτοκίνητα.
Ταυτόχρονα το κόστος παροχής αυτών των υπηρεσιών ήταν τεράστιο. Υπερκοστολογήσεις προμηθειών στα νοσοκομεία, 14ωρο καθηγητών για να προλαβαίνουν και τα ιδιαίτερα, ΑΕΙ/ΤΕΙ χωρίς αντικείμενο, μισθούς εκτός πραγματικότητας. Και το κόστος αυτό φυσικά καλυπτόταν με δανεικά ή πιο πριν με τύπωμα χρήματος .
Η πλειοψηφία που μπορούσε να κάνει τακτική χρήση των ιδιωτικών υπηρεσιών δεν είχε λόγο να παραπονεθεί. Οι φόροι ήταν χαμηλοί, η χρηματοδότηση των ελλειμμάτων από την αναποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα καλυπτόταν με δανεισμό και όλοι ήταν ευτυχισμένοι- ή μάλλον όλοι γιατί οι πραγματικά φτωχοί έπρεπε να ζήσουν με τις κακές δημόσιες υπηρεσίες. 
Η κατάσταση άλλαξε μετά το 2009. Δανεισμός τέλος. Τύπωμα χρήματος το ίδιο. Μείωση του κόστους παραγωγής δημοσίων υπηρεσιών ούτε για πλάκα (ας είναι καλά τα οργανωμένα συμφέροντα  στα νοσοκομεία, σχολεία, πανεπιστήμια, ΔΕΚΟ και όπου αλλού). Άρα τι μένει; Φυσικά επιπλέον μείωση της ποιότητας. Και το χειρότερο φυσικά είναι ότι όλο και λιγότεροι λόγω ύφεσης και μείωσης εισοδημάτων μπορούν να αγοράσουν αυτές τις υπηρεσίες από τον ιδιωτικό τομέα. Αυτό που πρέπει πλέον να περιμένουμε (και να ελπίζουμε) είναι να υπάρξει επιτέλους πολιτική πίεση (από τη μεσαία-;- τάξη) για τη βελτίωση της ποιότητας ή μείωση του κόστους παραγωγής των δημοσίων υπηρεσιών.

Πέμπτη 1 Νοεμβρίου 2012

Replay

Στο προηγούμενο post είχαμε μια ανατροπή. Καθυστερημένα κατάλαβα (μάλλον μου είπαν) πώς θα μπορούσε να παρερμηνευτεί αυτή η ανατροπή. Έτσι αναγκάζομαι σήμερα να δείξω replay της φάσης. Σε καμία περίπτωση δεν υπονοούσα ότι τα μέτρα δεν πρέπει να προχωρήσουν- διαφωνώ σε πολλά από αυτά, και θεωρώ ότι η κυβέρνηση έκανε τις γνωστές παραχωρήσεις σε διάφορες ομάδες, θίγοντας άλλες. Ακόμα πιστεύω ότι το μνημόνιο ήταν η σωστή συνταγή- αν και εμείς μόνο αυτή τη συνταγή δεν ακολουθήσαμε. Τέλος προφανώς η ανατροπή στη σκέψη μου δεν ήρθε λόγω πιθανών μειώσεων στα ειδικά μισθολόγια- όταν όλοι έχουν μειώσεις πρέπει να είσαι παράλογος αν πραγματικά εσύ θες να είσαι ο μόνος που θα εξαιρεθεί.
Αυτό που ήθελα να θίξω στο προηγούμενο post δεν έπιανε την οικονομική διάσταση των μέτρων, αλλά αντίθετα τη χαοτική πολιτική δυναμική της ελληνικής πολιτικής σκηνής. Οποιαδήποτε αντιστροφή αυτής της δυναμικής μπορεί να έρθει μόνο με ένα μεγάλο ηλεκτροσόκ, μια μεγάλη καταστροφή, ώστε επιτέλους να απαλλαγούμε από τους κάθε λογής ανεύθυνους εξυπνάκηδες.