Τελικά το μνημόνιο είναι καλό

Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω για να αξιολογήσουμε αντικειμενικά τις λύσεις που είχε η Ελλάδα για να βγει από την κρίση. Ας πάρουμε ως δεδομένο ότι η άριστη πολιτική για την Ελλάδα, αλλά και οποιαδήποτε χώρα αντιμετωπίζει αντίστοιχη κρίση, είναι να αυξήσει τις κυβερνητικές δαπάνες. Το πρόβλημα σε αυτή την περίπτωση είναι ότι η χώρα έχει ένα δυσβάσταχτο χρέος, ένα χρέος που συσσωρεύτηκε με την ανεύθυνη οικονομική πολιτική από το 1974 και μετά. Βέβαια αυτό είναι ένα άλλο θέμα, που δεν είναι απαραίτητο να αναλυθεί εδώ.

Σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν τρεις λύσεις για την οικονομία. Η πρώτη είναι να κηρύξει στάση πληρωμών. Σε αυτή την περίπτωση, κάποιοι λένε, θα μειώσει ή θα μηδενίσει το χρέος της και θα μπορέσει ανεξάρτητη να αυξήσει τις δαπάνες του δημοσίου, που σε συνθήκες ύφεσης μπορεί να μη σημαίνει αυτόματα αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων (λόγω αύξησης του εισοδήματος, που θα αυξήσουν τη φορολογική βάση και τα φορολογικά έσοδα, περισσότερο από την αύξηση των δαπανών). Ωραία ανάλυση, σωστή, αλλά αγνοεί ένα σημαντικό ζήτημα: τον χρονισμό φόρων και δαπανών. Αν αυξηθούν οι δαπάνες σήμερα, ο πολλαπλασιαστής δε θα λειτουργήσει άμεσα δίνοντας αυτόματα φορολογικά έσοδα. Άρα πρέπει να βρεθούν πόροι για τις δαπάνες ώστε να βάλλουμε τον πολλαπλασιαστή μπροστά και με δεδομένη την αδυναμία δανεισμού από το εξωτερικό και τη μεγάλη ύφεση στο εσωτερικό, τα πράγματα είναι μάλλον δύσκολα.

Η δεύτερη λύση είναι να βγει η χώρα από το Ευρώ και να υποτιμήσει το νόμισμά της κατά ένα μεγάλο ποσοστό. Η λύση αυτή συνεπάγεται ότι έχουμε αποφασίσει ότι τα οφέλη από το Ευρώ στο μέλλον θα είναι πολύ μικρά, άρα μπορούμε να παραιτηθούμε από αυτά σήμερα. Το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι αυτή η λύση είναι ακριβώς ισοδύναμη με ένα κούρεμα του πραγματικού χρέους. Ταυτόχρονο όμως ισοδύναμο κούρεμα θα υπάρξει και στις πραγματικές αποταμιεύσεις των νοικοκυριών. Άρα η υποτίμηση θα έχει μεγάλα αρνητικά αποτελέσματα στον πραγματικό πλούτο των νοικοκυριών, μειώνοντας επίσης την κατανάλωση στην οικονομία. Βέβαια η κυβέρνηση μπορεί να αυξήσει τις δαπάνες της και να βάλει μπροστά τον πολλαπλασιαστή. Αργά ή γρήγορα όμως πρέπει να κάνει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ώστε να μη ξαναβρεθεί σε αντίστοιχη θέση. Αυτές η μεταρρυθμίσεις εκτός Ευρώ βέβαια είναι μάλλον δύσκολες.

Η τρίτη λύση είναι να παραμείνει στο Ευρώ, να βρεθεί κάποιος δανειστής που θα της παρέχει τα αναγκαία κεφάλαια για να αυξήσει τις δαπάνες της και να βάλει μπροστά τον πολλαπλασιαστή, και να διατηρήσει για λίγο χρόνο ένα έλλειμμα στον προϋπολογισμό. Ταυτόχρονα θα πρέπει να αναλάβει (όπως και στη δεύτερη λύση) δέσμευση για τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.

Νομίζω ότι η τελευταία λύση είναι και η πιο σωστή. Και περιέργως είναι η λύση του δανεισμού από την Τρόικα. Το πρόβλημα στην Ελλάδα ωστόσο είναι η ρητορική που δεν αναγνωρίζει την Κεϋνσιανή φύση του δανεισμού από την ΕΕ και ΔΝΤ, αλλά αντίθετα θεωρεί ότι τα μέτρα (οι μεταρρυθμίσεις που λέγαμε) στόχο έχουν να μειώσουν μόνο τις δαπάνες, ενώ επί της ουσίας επιτρέπουν στη χώρα να τρέξει ελλείμματα για 3 χρόνια ακόμα. Με αυτό τον τρόπο απλώς οι προσδοκίες των ατόμων είναι αρνητικές και η οικονομία δε μπαίνει μπροστά, ακυρώνοντας όλη τη λογική του δανεισμού και του ελλείμματος. Με λίγα λόγια νομίζουμε ότι ήδη έχουμε αρχίσει να αποπληρώνουμε το δάνειο και γι αυτό δεν αυξάνουμε τις καταναλωτικές δαπάνες μας και η οικονομία παραμένει σε συνθήκες ύφεσης.

Τι αποφασίζουμε να δούμε

Αν θες να δυσκολέψεις κάποιον ή απλώς να τον μπερδέψεις, δεν έχεις παρά να τον ρωτήσεις κάτι τετριμμένο ή να κάνεις κάτι το προφανές. Το μυαλό του θα αγνοήσει την απλή απάντηση- ερμηνεία των πραγμάτων και θα προσπαθήσει να βρει μια πιο σύνθετη απάντηση. Το πιο κάτω βίντεο είναι χαρακτηριστικό:

Υπάρχουν όρια;

Οι δημοσιογράφοι είναι πολύ καλοί στα οικονομικά και στη στατιστική. Τόσο καλοί που μπορούν να κάνουν στατιστικές εκτιμήσεις με απόλυτη ακρίβεια και με πολύ μικρά (ως ανύπαρκτα) δείγματα. Στις σημερινές (και όχι μόνο) ειδήσεις «παίζει» το θέμα της υιοθέτησης επιχειρησιακών συμβάσεων εργασίας. Και γίνεται η εκτίμηση ότι αυτό θα έχει ως συνέπεια τη μείωση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα από 16%- 40%.

Ας αφήσουμε τα οικονομικά και πάμε λίγο σε απλά καθημερινά πράγματα. Έστω η κυβέρνηση εξετάζει την αύξηση του ορίου ταχύτητας στο κέντρο της Αθήνας, από 50 χλμ/ώρα σε 70 χλμ/ώρα. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες αυτοκινήτων. Αυτοί που πήγαιναν, είτε επειδή ήθελαν είτε επειδή έβρισκαν κίνηση, με κάτω από 50. Λογικά αυτοί δε θα μεταβάλλουν την ταχύτητα κίνησής τους. Υπάρχουν αυτοί που παρανομούσαν και έσπαγαν το όριο (και είτε τους έπιαναν είτε όχι). Και γι αυτούς λίγα θα αλλάξουν (μόνο χαμηλότερα πρόστιμα, αν πλήρωναν ποτέ!). Και η τρίτη κατηγορία είναι αυτοί που πήγαιναν ακριβώς με 50 γιατί δε ήθελαν να παρανομήσουν. Αυτοί πιθανότατα θα κινηθούν πιο γρήγορα. Πόσο πιο γρήγορα δεν ξέρω πρέπει να περιμένω να δω τι θα κάνουν.

Το ίδιο συμβαίνει και με τους μισθούς. Το ότι ένα κατώτατο όριο φεύγει (ή πάει πιο κάτω) δεν σημαίνει ότι όλοι θα πάνε κάτω από αυτό το όριο (ναι υπάρχουν εργαζόμενοι που παίρνουν πάνω από τη σύμβαση!). Το θετικό είναι ότι αν κάποιοι πρέπει να πάνε κάτω από το όριο (πχ ανάγκη μείωση τους κόστους λόγω χαμηλής ζήτησης), μπορούν να το κάνουν και δε χρειάζεται να απολύσουν εργαζόμενους.

Το τι θα γίνει τελικά στους μισθούς δε μπορώ να το ξέρω από τώρα. Η πρόβλεψή μου πάντως είναι ότι το αποτέλεσμα της πολιτικής των επιχειρησιακών συμβάσεων θα είναι η μείωση της ανεργίας (προσοχή με όλα τα άλλα στην οικονομία σταθερά όπως είναι τώρα!). Στο κάτω κάτω τα σοβαρά στατιστικά στοιχεία λένε για την Ελλάδα ότι αν ήθελε να μειώσει την ανεργία έπρεπε να πάει είτε πιο κοντά στο μοντέλο των επιχειρησιακών συμβάσεων εργασίας, είτε να κεντροποιήσει το σύστημα μισθολογικών διαπραγματεύσεων. Πάντως η επιλογή να μείνει ως έχει είναι η χειρότερη δυνατή.   

Το κόστος της αύξησης του ΦΠΑ

Τελικά έχουν πολύ πλάκα τα δελτία ειδήσεων στην Ελλάδα. Όταν υπάρχει μια αύξηση πχ στο ΦΠΑ κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες, τα ρεπορτάζ αναφέρουν ότι το κόστος αυτής της αύξησης είναι 200€ το χρόνο. Αντίθετα στις αυξήσεις μισθών και εισοδημάτων πχ κατά 2%, λένε ότι αυτό αντιστοιχεί σε μια αύξηση 0.5€ την ημέρα. Ο λαϊκισμός δηλαδή πάει σύννεφο...μάλιστα έχει τεράστιες ομοιότητες με τους διαλόγους σε μια γνωστή ταινία:

Τυχαίες σκέψεις μετά τη σημερινή Γενική Πρόβα

Κάπως έτσι μπορεί να συμβεί το μοιραίο. Ακριβώς όπως σήμερα. Ξαφνικά μια δήλωση (αυτή τη φορά από κάποιον μάλλον πιο σοβαρό παράγοντα) ότι μια δόση δε θα εκταμιευθεί, ένα έκτακτο δελτίο στο BBC, πανικός στο ΣΚΑΙ, και όλοι οι άλλοι θα κοιμούνται τον ύπνο του δικαίου. Μετά τη σημερινή δήλωση του ανεκδιήγητου Αυστριακού Υπουργού Οικονομικών, έψαχνα ένα ελληνικό κανάλι ή site να βρω πληροφορίες... μόνο ο ΣΚΑΙ κάτι έλεγε...αυτό με έκανε να ανησυχώ πιο πολύ...ευτυχώς, αλλά την επόμενη φορά μπορεί να μην είναι πλάκα...κάπως έτσι θα γίνει η στάση πληρωμών.
Από μια άποψη όμως κρίμα: σήμερα σημειολογικά ήταν η καλύτερη μέρα. Η μέρα που γιόρταζε το μοναδικό (όπως λέμε ένα, και όχι με την έννοια του σημαντικού) της κατόρθωμα η γενιά που μας έφερε εδώ. Ένα κατόρθωμα το οποίο τη νομιμοποίησε (στη συνείδησή της) να υποθηκεύσει το μέλλον αρκετών γενεών. Ποια θα ήταν καλύτερη μέρα;
Το άλλο συμπέρασμα της ημέρας είναι ότι τελικά δεν είναι οι Έλληνες πολιτικοί ασόβαροι...μάλλον όλοι οι πολιτικοί ασόβαροι είναι, είτε Έλληνες, είτε Γερμανοί, είτε Αυστριακοί, , είτε Αμερικάνοι. Για μερικές μονάδες στις δημοσκοπήσεις θα δέχονταν να διαλύσουν την οικονομία της χώρας τους, να διαλύσουν την ΕΕ, να δημιουργήσουν προβλήματα στο νόμισμά τους, είτε να πάνε σε πόλεμο με μια άλλη χώρα (κατά προτίμηση αδύναμη, ώστε να είναι σίγουρη η νίκη).  Τελικά η οικονομία είναι πολύ σημαντικό θέμα για να το αφήνουμε στα χέρια των πολιτικών!

Παραγωγή έντασης εργασίας

Το πιο κάτω βίντεο είναι καταπληκτικό. Στην αρχή φαίνεται ως μια απόδειξη διαφθοράς...αλλά δεν είναι έτσι.. Στο 0:10 μπαίνει υπάλληλος και ειδοποιεί το Νομάρχη (το Ν κεφάλαιο) ότι έχει μήνυμα στον υπολογιστή. Με δεδομένο ότι οποιοδήποτε πρόγραμμα διαχείρισης email έχει ενσωματωμένο ήχο για αυτή τη δουλειά μπορούμε εύκολα (αλλά λάθος) να συμπεράνουμε ο Νομάρχης έχει προσλάβει τόσους πολλούς που δεν έχουν να κάνουν άλλη δουλειά και απλώς πάνε από γραφείο σε γραφείο και λένε στους υπαλλήλους (αλλά και στο δουλευταρά νομάρχη) ότι έχουν μήνυμα. Αλλά τα πράγματα δεν είναι έτσι...απλώς στην Ελλάδα το κεφάλαιο (δες software) είναι σχετικά ακριβό και μπορούμε να παράγουμε με χαμηλότερο κόστος υποκαθιστώντας κεφάλαιο με εργασία.

Εκλογές 2010

Τελικά γιατί κέρδισε η αποχή; Αφού σήμερα όλοι προσπαθούν να δώσουν μια απάντηση ας πω και εγώ τη βλακεία μου. Στο κάτω κάτω αυτές τις μέρες είχα την τύχη για ακόμα μια φορά να συνομιλήσω με το μέσο ψηφοφόρο: τον άνθρωπο που δεν έχει καταλάβει τι είναι η χρεοκοπία και φυσικά δεν ξέρει τι είναι τα spreads και τα επιτόκια δανεισμού, θέλει να μάθει  αλλά προτιμά να μάθει για αυτά από το Λαζόπουλο (φυσικά η άγνοια δεν είναι κακό πράγμα, αλλά η επιλογή της συγκεκριμένης πηγής γνώσης είναι θανάσιμο αμάρτημα!). Ο μέσος ψηφοφόρος δεν καταλαβαίνει από οικονομικές πολιτικές, τι είναι το ΔΝΤ και πάνω απ’ όλα έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι «όλοι είναι ίδιοι» (εννοώντας φυσικά πολιτικές και όχι πρόσωπα). Αν όλες οι πολιτικές είναι ίδιες τότε απλώς δεν υπάρχει κάτι να επιλέξουμε ανάμεσα. Το μόνο επομένως που ενδιαφέρει είναι τα πρόσωπα. Και συγκεκριμένα ποιος απ’ όλους αυτούς θα διορίσει το παιδί μου στο δημόσιο, θα δώσει καμιά δουλειά στο μαγαζί μου για να φάω καμιά μίζα, θα μου σβήσει τα δημοτικά πρόστιμα κοκ. Απ’ ότι μάλιστα κατάλαβα ο γνωστός βουλευτής «Καλοχαιρέτας» ζει και βασιλεύει σε όλες τις μικρές κοινωνίες. Αλλά πλέον δεν πείθει όλο τον κόσμο. Οι περισσότεροι έχουν καταλάβει ότι τα επόμενα χρόνια πχ διορισμοί σχεδόν τέλος. Επομένως τι; Ποιος ο λόγος της ψήφου αν όλες οι μεγάλες πολιτικές είναι ίδιες αλλά και τα πρόσωπα που θα επιλέξω δεν πρόκειται να ικανοποιήσουν τα ατομικά μου αιτήματα- ρουσφέτια;

Αν τα πιο πάνω είναι σωστό τότε οι εκλογές στην Ελλάδα για τους περισσότερους ποτέ δεν ήταν δημοτικές- νομαρχιακές- βουλευτικές, αλλά αυστηρά κομματικές- παιδιά του κομματικού κράτους. Ελπίζω κάποια ημέρα οι κομματικές εκλογές να γίνουν πολιτικές.