PSI-αλήθειες

Ξεκίνησε το PSI, τα ελληνικά ομόλογα έχουν πάρει χαρακτηρισμό Selective Default, η χώρα λειτουργεί κανονικά, άρα ήρθε η ώρα για μερικές αλήθειες που μόνο οι πιο ψαγμένοι μπορούν να καταλάβουν. Ας δούμε λίγο την απόφαση του Οκτωβρίου για το PSI και τις εξελίξεις από τότε. Σε γενικές γραμμές αυτά που έγιναν είναι τα εξής: τα ελληνικά ομόλογα που είχαν οι ομολογιούχοι, ανταλλάσσονται (για όσους θέλουν-προαιρετικά) με νέα ομόλογα, με μικρότερη απόδοση, μικρότερη αξία, και πιο μεγάλη διάρκεια. Επίσης το προαιρετικό της διαδικασίας είναι εν μέρη αληθές- αν ενεργοποιηθούν οι ρήτρες συλλογικής δράσης που πέρασαν στο κοινοβούλιο, αν τελικά δεχθούν εθελοντικά πολλοί (75%?)ομολογιούχοι τότε αν αποφασίσει η κυβέρνηση θα είναι υποχρεωτική η ανταλλαγή και για τους υπόλοιπους. Να συμπληρώσουμε σε αυτό ότι σε αυτή την ανταλλαγή θα συμμετάσχει με κάποιο τρόπο (προς το παρών δεν έχει διατυπωθεί ακριβώς πως) και η ΕΚΤ. Κακά τα ψέματα αλλά αυτό που λέμε PSI είναι ακριβώς ο τρόπος με τον οποίο τελειώνουν οι κρατικές στάσεις πληρωμών. Με λίγα λόγια το τελικό αποτέλεσμα είναι ακριβώς ίδιο με τον αν λέγαμε πριν 2 χρόνια ότι δεν πληρώνουμε τα ομόλογά μας.
Με λίγα λόγια χρεοκοπήσαμε. Ή μήπως όχι; Όπως ήδη σημείωσα έχουμε μόνο το τελικό στάδιο μιας στάσης πληρωμών, δεν είδαμε τα ενδιάμεσα. Από τον Οκτώβριο μέχρι προχθές, με όλη την ΕΕ δίπλα μας να πιέζει τραπεζίτες, διαπραγματευόμασταν τους όρους για την ανταλλαγή των ομολόγων. Ταυτόχρονα δε σταμάτησε σε καμία στιγμή μέχρι προχθές η ροή κεφαλαίων από την ΕΚΤ προς τις εμπορικές τράπεζες με αντάλλαγμα ελληνικά ομόλογα. Τέλος, το πρωτογενές έλλειμμα της κυβέρνησης μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από το πρώτο πακέτο στήριξης- το γνωστό μνημόνιο. Με άλλα λόγια τις προηγούμενες μέρες είδαμε το τέλος της χρεοκοπίας, χωρίς να έχουμε δει την αρχή και τη μέση της.
Αν μη τι άλλο αυτό ήταν μια τεράστια επιτυχία της κυβέρνησης- που κατά τα άλλα έχει κάνει πολύ λίγα. Επίσης πρέπει να σημειώσουμε ότι η όλη διαδικασία διαπραγμάτευσης κράτησε μόλις 3 μήνες. Χωρίς την ΕΕ η όλη διαδικασία διαπραγμάτευσης θα κρατούσε πολύ παραπάνω. Και μάλιστα όσο κρατούσε δε θα υπήρχε ρευστότητα από την ΕΚΤ ή χρηματοδότηση του ελλείμματος με χρέος- έστω διακρατικό.
Το προφανές ερώτημα επομένως είναι πόσο κρατούν συνήθως παρόμοιες διαπραγματεύσεις. Δηλαδή πόσο διάστημα μεσολαβεί από τη μέρα που η κυβέρνηση λέει το "δεν πληρώνω" μέχρι να φτάσουμε σε ένα "PSI"; Προφανώς απάντηση δεν υπάρχει, υπάρχουν όμως ιστορικά στοιχεία. Η Ελλάδα στο παρελθόν χρεοκόπησε 3 φορές- παρόλα αυτά έχει περάσει το 51% των χρόνων που ήταν ανεξάρτητη σε καθεστώς χρεωκοπίας. Η πρώτη χρεωκοπία ξεκίνησε το 1826 και διευθετήθηκε το 1878. Η δεύτερη διάρκεσε από το 1894 μέχρι το 1897 (4 χρόνια), ενώ η τρίτη από το 1932 μέχρι το 1964. Η Αργεντινή έκανε στάση πληρωμών το 2001 και η διευθέτηση έγινε μέσα στο 2005. Η Ζιμπάμπουε ήταν σε καθεστώς χρεοκοπίας από το 2000 μέχρι και το 2009. Η Ελλάδα του 2012 μπήκε σε καθεστώς χρεοκοπίας τέλος Φλεβάρη 2012 και αναμένεται να βγει τον Απρίλη- μάλλον επιτυχία το λες αυτό.

Παίγνια μηδενικού αθροίσματος

Στη θεωρία παιγνίων, ως παίγνια μηδενικού αθροίσματος ορίζονται τα παίγνια εκείνα για τα οποία τα κέρδη του ενός παίκτη είναι ακριβώς ίδια με τις (συνολικές) ζημιές για τους άλλους συμμετέχοντες. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μοίρασμα μιας πίτας. Αντίθετα κάποιος μπορεί να σκεφτεί, παίγνια θετικού αθροίσματος, δηλαδή παίγνια στα οποία τα κέρδη του ενός παίκτη δε συνεπάγονται απαραίτητα ζημιά για κάποιον άλλο.
Τι με έπιασε σήμερα και τα λέω αυτά; Σκέφτομαι απλά την ελληνική πολιτική σκηνή και γενικά πως καταλαβαίνει ο Έλληνας πολίτης την πολιτική: 99/100 φορές θεωρεί την πολιτική ένα παίγνιο θετικού αθροίσματος. Να δώσει λεφτά το κράτος στην εκπαίδευση, να μη μειώσει τους κατώτατους μισθούς, να μην κόψει τα πολυτεκνικά επιδόματα. Στην πραγματικότητα η πολιτική τις περισσότερες φορές είναι ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος. Αν δεν ήταν δε θα χρειαζόντουσαν οι εκλογές. Αν δώσει το κράτος λεφτά για εκπαίδευση, θα πρέπει είτε να αυξήσει τη φορολογία είτε να μειώσει κάποια άλλη δαπάνη. Αν αυξήσει τους κατώτατους μισθούς, θα αυξηθεί το εισόδημα αυτών που εργάζονται, αλλά θα αυξηθεί η ανεργία. Αν δεν κόψει τα πολυτεκνικά επιδόματα θα πρέπει να κόψει κάποιες άλλες δαπάνες.
Όσο πιο γρήγορα ο κόσμος δει την πολιτική όπως είναι, δηλαδή ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, τόσο πιο γρήγορα θα καταλάβουμε ότι οι συγκρούσεις στο πολιτικό πεδίο είναι πολύ πιο σύνθετες από αυτές που ονειρεύεται από το 1848 η αριστερά.

It's been a hard days night

Κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο το προσχέδιο που μελετούσαν οι πολιτικοί "αρχηγοί" χθες το βράδυ. Για όποιον δεν το είδε είναι ένα σκαναρισμένο κείμενο, στο οποίο δίπλα υπάρχουν και πρόχειρες σημειώσεις κάποιου που το διάβασε (άρα δεν είναι το κείμενο που είχε ο Χρυσοχοϊδης). Το διάβασα όλο, αλλά δε θα το σχολιάσω- προτείνω να το διαβάσετε, για να δείτε πως οι τεχνοκράτες τελικά ξέρουν πολύ καλύτερα τα προβλήματα από τους πολιτικούς.
Το πιο ενδιαφέρον είναι οι σημειώσεις δίπλα από το κείμενο. Κάποιος σημείωνε αυτά που θεωρούσε σημαντικά σημεία. Και ποια ήταν τα σημαντικά; Αυτά που βγήκαν στα ΜΜΕ της χώρας και ήδη ξέρει όλος ο κόσμος. Το εντυπωσιακό είναι ότι οι σημειώσεις σταματούν στην πρώτη παράγραφο του κεφαλαίου Ε- με τίτλο "διαρθρωτικές αλλαγές". Η παράγραφος αυτή αναφέρεται στις αλλαγές που χρειάζονται (μαζί με δικαιολόγηση) στον κατώτατο μισθό. Μετά από εκεί υπάρχει ένα κακό σκίτσο- σαν αυτά που κάνεις όταν βαριέσαι και έχεις ένα χαρτί και ένα μολύβι μπροστά σου. Στις υπόλοιπες παραγράφους που αναπτύσσονται τα αναγκαία μέτρα που χρειάζονται για να ξαναμπεί η χώρα σε τροχιά ανάπτυξης δεν υπάρχει κανένα σημάδι. Η εμπειρία μου λέει ότι κατά 99% οι υπόλοιπες 4 σελίδες (+ 5 σελίδες πίνακες στο σύνολο 31) δε διαβάστηκαν. Μάλιστα αν προσέξει κάποιος και στις προηγούμενες σελίδες υπάρχουν ουσιώδη κομμάτια που δεν έχουν υπογραμμιστεί.
Μπορεί αυτό να μην ήταν το αντίγραφο που είχε μπροστά του κάποιος πολιτικός αρχηγός, είμαι όμως σίγουρος ότι κάπως έτσι το διάβασαν και οι 3- και μαζί με αυτούς οι άλλοι 297 βουλευτές. Αυτός είναι ο τρόπος που διαβάζουν οι πολιτικοί τα κείμενα- διαγώνια. Επίσης μετά τη δήλωση Χρυσοχοϊδη το δεύτερο αυτό μνημόνιο έχει διαβαστεί καλύτερα από το πρώτο. Παρόλα αυτά σημαντικά σημεία κανείς δεν τα έχει δει.
Το συμπέρασμα είναι επομένως προφανές: δεν είναι δυνατό να εφαρμόσεις κάτι που δε διάβασες. Η ερώτηση όμως παραμένει: τι συζητούσαν τόσες ώρες?

Θέλουν να μας κάνουν Μπαγκλαντές

Διάγραμμα 1: απόθεμα ΑΞΕ της Γερμανίας σε διάφορες χώρες- 2006 (% στο σύνολο του αποθέματος)

Τις τελευταίες μέρες αποκαλύφθηκε το υποχθόνιο σχέδιο του 4ου ράιχ της Μέρκελ. Σκοπός αυτών των αιμοσταγών δολοφόνων είναι ν κάνουν την Ελλάδα Βουλγαρία ή Μπαγκλαντές: να ρίξουν τους μισθούς του τίμιου Έλληνα εργαζόμενου τόσο χαμηλά ώστε να τους συμφέρει να επενδύσουν στην παραπαίουσα Ελλάδα. Τι ψάχνουν οι Γερμαναράδες για να επενδύσουν σε μια χώρα; Ο ελληνάρας/ δημοσιογραφάρας/οικονομολογάρας έχει την απάντηση: φθηνό εργατικό δυναμικό.
Το πιο πάνω διάγραμμα δείχνει το ποσοστό (σε σχέση με το σύνολο) του αποθέματος των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) της Γερμανίας σε μια σειρά από χώρες το 2006. Με άλλα λόγια έχουμε την κατανομή των ΑΞΕ στις διάφορες χώρες. Είναι ξεκάθαρο ότι χώρες με ψηλούς μισθούς έχουν τις περισσότερες Γερμανικές επενδύσεις : Γαλλία, Ισπανία. Επίσης στο διάγραμμα δεν είναι οι ΗΠΑ που είχαν το 22.5% του σχετικού ποσοστού. Αντίθετα το αγαπημένο Μπαγκλαντές και η Βουλγαρία ίσα που φαίνονται στο διάγραμμα (0.01% και 0.08% αντίστοιχα). Τη Λιβύη την έβαλα στο διάγραμμα γιατί κάποιος μπορεί να πει ότι θέλουν συγκεκριμένα την Ελλάδα οι Γερμανοί για το πετρέλαιο που "έχει"- και αυτή η υπόθεση δε στέκει καλά. Αντίθετα η Ελλάδα δεν πάει άσχημα (με δεδομένο ότι είμαστε το 2006 και ακόμα οι μισθοί ήταν υψηλοί- 0.23% σε σχέση με το 0.33% της Φινλανδίας). Παρόλα αυτά δεν ήμασταν  ποτέ η πιο σημαντική χώρα για τις Γερμανικές ΑΞΕ (ώστε να έχουμε επιχειρήματα του τύπου "θέλουν να αυξήσουν τα κέρδη των Γερμανικών επιχειρήσεων"). 
Κύριοι μην το ψάχνετε αν η Γερμανία ήθελα να επενδύσει σε μια χώρα με μισθούς Μπαγκλαντές θα πήγαινε στο  Μπαγκλαντές. Δε θα πλήρωνε για να κάνει την Ελλάδα  Μπαγκλαντές .

Δημοκρατία

Άραγε είναι δημοκρατικό να καταργήσεις τη δημοκρατία; Ή να το πω καλύτερα, αν η πλειοψηφία του λαού αποφασίσει να αναστείλει τη λειτουργία της δημοκρατίας, είναι δημοκρατικό; Με άλλα λόγια είναι δημοκρατικό ότι έρχεται μέσα από μια ψηφοφορία; Αρκεί για να θεωρηθεί δημοκρατικό το ότι ψηφίστηκε; Προφανώς φτάσαμε σε ένα παράδοξο. Και η καλύτερη λύση σε όλα τα παράδοξα είναι η επαναδιατύπωση του ορισμού.
Τι είναι δημοκρατία; Σύμφωνα με τον Bollen η δημοκρατία έχει δυο συστατικά:(ι)λαϊκή κυριαρχία και (ιι)πολιτικές ελευθερίες. Το πρώτο εξασφαλίζει την υπεροχή της πλειοψηφίας και το δεύτερο το τρόπο με τον οποίο η μειοψηφία εξασφαλίζει τα δικαιώματά της. Προφανώς σύμφωνα με τα παραπάνω κάποιος δεν πρέπει να συγχέει την αρχή της πλειοψηφίας με τη δημοκρατία. Κάτι που έρχεται από την πλειοψηφία δεν είναι απαραίτητα δημοκρατικό. Αν η πλειοψηφία αποφασίσει να αναστείλει όλες τις δημοκρατικές αξίες, είναι μια πλειοψηφική απόφαση απόλυτα μη δημοκρατική, γιατί ακριβώς δεν σέβεται τα δικαιώματα της μειοψηφίας.
Γιατί λέγονται όλα αυτά; Προφανώς γιατί στην Ελλάδα έχουμε μπερδέψει τις λέξεις. Ομάδες κάνουν καταλήψεις κτηρίων και μιλάνε για δημοκρατικές πράξεις, ενώ στην πραγματικότητα είναι αποφάσεις που ελήφθησαν από την πλειοψηφία (όπως αυτή ορίζεται-σωστά ή λάθος), αλλά δε σέβονται τα πολιτικά δικαιώματα της μειοψηφίας- άρα εξορισμού αντιδημοκρατικές. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για πράξεις ομάδων που "τρομοκρατούν" και προσπαθούν να ακυρώσουν διαδικασίες.

Επίτροπος για την Ελλάδα

Από την αρχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι διαμορφωτές πολιτικής είχαν να αντιμετωπίσουν ένα σοβαρό ζήτημα αναφορικά με τις καταρρεύσεις τραπεζών και χρηματοοικονομικών οργανισμών. Αν τις άφηναν να καταρρεύσουν, τότε αύξανε ο συστημικός κίνδυνος γενικής κατάρρευσης στην οικονομία. Αν τις διέσωζαν προφανώς οι υπεύθυνη για τις κακές πρακτικές των ιδρυμάτων (managers και ιδιοκτήτες) έμεναν ατιμώρητοι. Δηλαδή είχαμε από τη μια το συστηματικό κίνδυνο και από την άλλη τον ηθικό κίνδυνο (moral hazard). Οι ΗΠΑ όταν άρχισε η κρίση προσπάθησαν να ισορροπήσουν- αποτυχημένα-σε αυτά τα δυο: έσωσαν την Bear Sterns, τη Merrill Lynch και άλλες τράπεζες, αλλά αποφάσισαν ότι αυτό αύξανε τον ηθικό κίνδυνο και "τιμώρησαν" με χρεοκοπία (δηλ.δεν έσωσαν) τη Lehman Bros- τα αποτελέσματα του τελευταίου είναι νομίζω γνωστά!
Όλη η συζήτηση που γίνεται σήμερα στηρίζεται στους δυο αυτούς παράγοντες- συστηματικός κίνδυνος και ηθικός κίνδυνος. Οι αριστεροί μιλάνε για χρεοκοπία των τραπεζών αγνοώντας(?) ή υποβαθμίζοντας  τον συστηματικό κίνδυνο και οι δεξιοί για διάσωση άνευ όρων αγνοώντας (?) ή υποβαθμίζοντας τον ηθικό κίνδυνο.
Ένας πιθανός τρόπος για να αποφευχθούν και οι δυο κίνδυνοι ταυτόχρονα ήταν η πρόταση που έτεινε να υπερισχύσει  στην ΕΕ- αν χρηματοδοτήσει το κράτος τις τράπεζες μετά θα πάρει την ιδιοκτησία τους (μετοχές)και θα τις πουλήσεις μετά από εξυγίανση (σε άλλους ή στους ίδιους ιδιοκτήτες). Έτσι και τιμωρούνται αυτοί που έκαναν λάθος επιλογές αλλά και δεν έρχεται κατάρρευση στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Γι αυτό πιστεύω ότι η διάσωση των τραπεζών πρέπει να γίνει με κοινές μετοχές (με δικαίωμα ψήφου).
Βέβαια το παραπάνω κείμενο έχει λίγη σχέση με τον τίτλο του. Ή μήπως όχι; Τι αλλάζει άραγε αν αντί  για τράπεζες έχουμε Δημόσιο Τομέα σε μια χώρα πχ Ελλάδα; Μήπως υπερθεματίζουμε τον συστηματικό κίνδυνο; Η απάντηση είναι προφανώς ναι...γιατί προφανώς υπάρχει συστηματικός κίνδυνος. Αλλά ο ηθικός; Αυτοί που είναι υπεύθυνοι δεν πρέπει να χάσουν τη διοίκηση της "επιχείρησης"; Μήπως πρέπει να την πάρουν άλλοι και αφού εξυγιάνουν τον οργανισμό να την επιστρέψουν σε άλλους ή τους ίδιους ιδιοκτήτες/ πολιτικούς, αφού αυτοί θα πληρώσουν κόστος (πραγματικό και όχι χρηματικό) για να αποκτήσουν τη διοίκηση;
Η απάντηση δική σας, αλλά κανονικά όσοι θέλετε κοινές μετοχές για τις τράπεζες πρέπει να λέτε ναι στα παραπάνω. Και όσοι θέλετε προνομιούχες πρέπει να λέτε όχι. Κάτι όμως μου λέει ότι για τους περισσότερους δεν ισχύει αυτό...έτσι δεν είναι;