Πέμπτη 24 Νοεμβρίου 2011

Mythbusters #2


Συνεχίζουμε στην ίδια λογική με την προηγούμενη ανάρτηση. Ο επόμενος μύθος είναι "Οι Δημόσιοι Υπάλληλοι στην Ελλάδα δεν είναι πολλοί. Στο κάτω- κάτω είναι κοντά στο μέσο όρο της ΕΕ".

Αυτό στηρίζεται στο πιο πάνω γράφημα. Όπως μπορεί εύκολα να δει κανείς, πράγματι οι δημόσιοι υπάλληλοι (ΔΥ) στην Ελλάδα είναι όσοι και στο μέσο όρο της Ε.Ε. Επίσης στην Ελλάδα οι περισσότεροι είναι στις ΔΕΚΟ παρά στον καθαρό δημόσιο τομέα. Επομένως για αυτόν το μύθο θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι αλήθεια: "Οι ΔΥ δεν είναι πολλοί" 
Υπάρχει όμως ένα μεγάλο αλλά: το δεν είναι πολλοί αναφέρεται μόνο στους σχετικούς αριθμούς. Και φυσικά δεν αναφέρομαι στο σχετικό αριθμό των ΔΥ στο εργατικό δυναμικό- αυτό έχει ληφθεί υπόψη στο γράφημα. Αυτό που δεν έχει ληφθεί υπόψη είναι πόσοι δημόσιοι υπάλληλοι χρειάζονται για να παραχθεί μια μονάδα αγαθού του δημόσιου τομέα. Για τα λίγα αγαθά που παράγει ο ελληνικός δημόσιος τομέας οι ΔΥ είναι πάρα πολλοί. Με κατάλληλη ανακατομή τους ανάμεσα στις δραστηριότητες θα μπορούσε να αυξηθεί κατά πολύ και η ποσότητα και η ποιότητα των δημοσίων αγαθών. Μπορεί να σκεφτεί κάποιος το παράδειγμα των υπηρεσιών υγείας. Όποιος πάει σε ένα νοσοκομείο θα βρει περισσότερους διοικητικούς υπαλλήλους, απ' ότι νοσηλευτές. Η αιτία είναι απλή. Προσλήψεις νοσηλευτών γίνονται, αλλά μέσα στο χρόνο οι νοσηλευτές φεύγουν από τα "δυσάρεστα" πόστα και πάνε στις διοικητικές υπηρεσίες. Το ίδιο φυσικά ισχύει και στα σχολεία- όπου καθηγητές δεν υπάρχουν για μάθημα, αλλά στις διοικητικές υπηρεσίες (α'βάθμια και β'βάθμια διοίκηση και αποσπάσεις σε άλλες υπηρεσίες) καθηγητές υπάρχουν πάρα πολλοί. Και για να μην ξεχνιόμαστε σύμφωνα με τον οδηγό σπουδών που έδωσε πέρσι στους φοιτητές το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων- υπάρχουν περίπου τόσοι διοικητικοί υπάλληλοι όσοι και διδάσκοντες.
Τι σημαίνουν όλα αυτά: δεν είναι απαραίτητες οι απολύσεις (σε πρώτη φάση). Αυτό που είναι απαραίτητο είναι η αναδιάρθρωση του δημόσιου τομέα. Μεταφορά όσων μπορούν να φύγουν από διοικητικές δραστηριότητες σε παραγωγικές. Αν δεν είναι εφικτό για πολλούς, απολύσεις μπορούν να γίνουν μόνο σε διοικητικές θέσεις του δημοσίου (και των ΔΕΚΟ). Ταυτόχρονα μπορεί να γίνει αντικατάσταση με άτομα που θα μπορούν να αναλάβουν παραγωγικές και όχι διοικητικές δραστηριότητες. Με λίγα λόγια η εφεδρεία έπρεπε να έχει στόχευση στην παραγωγική αναδιάρθρωση του δημοσίου και όχι απλώς στη μείωση του αριθμού των ΔΥ. Βέβαια κάτι τέτοιο προϋποθέτει προεργασία δυο ετών και όχι άμεση εφαρμογή. Αλλά η κυβέρνηση μη ανοίγοντας το θέμα εδώ και 2 χρόνια έφτασε στο σημείο όπου τα πάντα έπρεπε να γίνουν άμεσα. 
Το συμπέρασμα για το μύθο σε αυτή τη φάση νομίζω ότι είναι "plausible".

Δευτέρα 14 Νοεμβρίου 2011

Myth Busters #1


Έχει ξεκινήσει τον τελευταίο καιρό έντονη συζήτηση για τους μύθους της ελληνικής μνημονιακής οικονομίας. Με μια σειρά από post θα προσπαθήσω να θέσω και εγώ κάποιες απαντήσεις σε αυτά τα θέματα. Σε κάθε περίπτωση θα περιγράφω το μύθο, και στη συνέχεια την κριτική μου. Στο τέλος ακολουθώντας την εκπομπή myth busters θα κάνω κρίση- busted, confirmed, plausible- με μια σημαντική  ωστόσο διαφορά: το τελικό μου αποτέλεσμα θα είναι αξιολογική κρίση και δε θα στηρίζεται σε πειραματικές αποδείξεις. Ξεκινάμε λοιπόν
Μύθος #1: Η έξοδος από το την Ευρωζώνη θα βοηθήσει μέσω υποτιμήσεων την ελληνική οικονομία να κερδίσει σε ανταγωνιστικότητα.
Αφού ο μύθος μιλάει για υποτιμήσεις, θεωρώ ότι υπονοεί ανταγωνιστικές υποτιμήσεις ώστε να κερδίζει η χώρα κάθε φορά μερίδιο αγοράς. Με άλλα λόγια δεν υποθέτει ότι θα έχει ελεύθερα προσδιορισμένη συναλλαγματική ισοτιμία. Έστω λοιπόν η Ελλάδα βγαίνει από το € και ακολουθεί μια πολιτική υποτιμήσεων, ώστε να κερδίζει σε ανταγωνιστικότητα. Σε πρώτη φάση αυτό έχει ως συνέπεια την αύξηση των (σχετικών) τιμών των εισαγομένων προϊόντων- και μείωση των εισαγωγών- και ταυτόχρονη μείωση των (σχετικών) τιμών των εξαγόμενων (και άρα αύξηση των εξαγωγών). Υπάρχουν δύο σημαντικά σημεία εδώ. (ι) Αφού αυξάνουν οι τιμές των εισαγόμενων θα αυξάνεται και το κόστος διαβίωσης μέσα στη χώρα και (ιι) μια τέτοια πολιτική ενδέχεται να την ακολουθήσουν και οι άλλες χώρες.
Ας ξεκινήσουμε από το (ιι) που είναι πιο απλό. Αν η Ευρωζώνη συνεχίσει χωρίς εμάς, προφανώς η ελληνική αγορά είναι πάρα πολύ μικρή για να την αναγκάσει να προχωρήσει σε απάντηση, μέσω μιας υποτίμησης του €. Ωστόσο αν διαλυθεί η Ευρωζώνη- όπως θα είναι πιο πιθανό αν αρχίσουν οι χώρες να φεύγουν μια- μια- τότε οι μικρές οικονομίες (πχ Πορτογαλία, Ιρλανδία, Σλοβακία) σίγουρα θα αντιδράσουν με αντίστοιχες πολιτικές υποτιμήσεων. Αν όλοι οι βασικοί εταίροι υποτιμήσουν τα νομίσματά τους, στην ισορροπία κανείς δε θα κερδίσει μερίδιο αγοράς και όλοι θα έχουν μόνο το κόστος- αύξηση του εγχώριου επιπέδου τιμών. Αλλά και ακόμα αν δεν υπάρχουν εχθρικές υποτιμήσεις, υπάρχει πάντα η πιθανότητα να υπάρχουν άλλα μέτρα περιορισμού του εμπορίου που θα έχουν ακριβώς το ίδιο αποτέλεσμα. Τα καλά νέα είναι ότι πόλεμος συναλλαγματικών ισοτιμιών-όπως περιγράφεται πιο πάνω- δεν έχει παρατηρηθεί τα τελευταία 50 χρόνια. Τα κακά νέα είναι ότι τελευταία φορά που όλοι συμφωνούν ότι έγινε ένας τέτοιος πόλεμος ήταν μετά την κρίση του 1929- μια κρίση που μπορεί να έχει πολλές ομοιότητες με τη σημερινή (δες επίσης http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2009/mar/17/g20-globalrecession).
Αν πάμε τώρα στο (ι). Το επιχείρημα για ανταγωνιστικές υποτιμήσεις προχωράει και λέει: η αύξηση των τιμών των εισαγόμενων δε θα επηρεάσει τα φτωχά νοικοκυριά- θα αυξηθούν οι τιμές των ipad- δηλ. εισαγόμενα-, αλλά θα πέσουν οι τιμές των τροφίμων- εγχώρια παραγωγή. Σε αυτό το σημείο γίνονται ταυτόχρονα δυο μεγάλα λάθη. Πρώτων τα εισαγόμενα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας δεν είναι μόνο καταναλωτικά αγαθά- τις περισσότερες φορές χρησιμοποιούνται και ως ενδιάμεσα αγαθά (δες Η/Υ). Αυτό δεν ισχύει μόνο για τα αγαθά υψηλής τεχνολογίας. Για παράδειγμα φθηνά εισαγόμενα έπιπλα χρησιμοποιούνται ως παραγωγικοί συντελεστές στον τουρισμό, εισαγόμενα λιπάσματα χρησιμοποιούνται στην αγροτική παραγωγή κλπ. Και φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε και τη μεγάλη ενεργιακή εξάρτηση από το πετρέλαιο. Αύξηση της τιμής όλων αυτών συνεπάγεται αύξηση του κόστους παραγωγής των επιχειρήσεων. Με δεδομένες τις τιμές (για τα εξαγόμενά μας τελικά αγαθά) στην παγκόσμια αγορά, το βάρος προσαρμογής των τιμών προφανώς θα πέσει στην εργασία. Άρα μπορούμε να περιμένουμε και μια μείωση των ονομαστικών μισθών. 
Αλλά τι θα συμβεί με τα προϊόντα που παράγουμε. Αυτά δεν θα γίνουν πιο φθηνά με αποτέλεσμα μείωση του κόστους διαβίωσης για τους καταναλωτές τους; Σε αυτό συμφωνώ απόλυτα, μόνο που δεν είμαι σίγουρος ότι αυτοί θα είναι τα άτομα με χαμηλά εισοδήματα. Μπορεί να φαίνεται παράδοξο αλλά δεν είναι. Σκεφτείτε ότι πάτε σε γνωστό σούπερ μάρκετ πολυεθνικής αλυσίδας. Είστε μπροστά στο ψυγείο και βλέπετε δυο συσκευασίες γάλακτος: το γάλα ιδιωτικής ετικέτας, που παράγεται από γάλα αγελάδων από τις ελβετικές Άλπεις, και το εγχώριο γάλα που παράγεται από ένα εγχώριο μικρό συνεταιρισμό. Η ποιότητα είναι εντελώς διαφορετική. Το ελληνικό είναι σαφώς καλύτερης ποιότητας και όλοι συμφωνούμε με αυτό. Ωστόσο κοστίζει ίσως και δυο φορές παραπάνω. Ας μαντέψουμε ποια νοικοκυριά θα επιλέξουν το φθηνό και ποια το ακριβό…η απάντηση είναι προφανής. Να πω τώρα το επιχείρημα πιο «επιστημονικά»: τα ελληνικά προϊόντα βρίσκονται περίπου στη μέση της σκάλας ποιότητας της παγκόσμια οικονομίας. Οι ανταγωνιστικές υποτιμήσεις θα τα κάνουν (σχετικά) πιο φθηνά για τους καταναλωτές τους. Οι καταναλωτές αυτών των αγαθών (και εδώ και στο εξωτερικό) θα κερδίσουν. Ταυτόχρονα όμως τα χαμηλής και υψηλής ποιότητας προϊόντα θα είναι πιο ακριβά. Άρα θα χάσουν προφανώς οι φτωχοί και οι πλούσιοι. Άρα δε είναι προφανές ότι θα κερδίσουν οι φτωχοί.
Αν συμφωνείται όλοι το συμπέρασμα είναι BUSTED

Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2011

Εκβιαστικά Διλήμματα

Ένα από τα μεγάλα πολιτικά κλισέ των ημερών είναι τα περί εκβιασμού από τον Πρωθυπουργό ή την Τρόικα. Κάθε φορά που τίθεται ένα δίλημμα, έρχεται αυτό το κλισέ. Κυρίως αναφέρεται όταν η απάντηση στο δίλημμα είναι προφανής, π.χ. ψήφιση μεσοπρόθεσμου ή στάση πληρωμών. Ακόμα όμως και αν είναι τραβηγμένο να θέτεις τέτοια διλήμματα η με κάθε τρόπο δαιμονοποίηση τους δείχνει σε μεγάλο βαθμό το πως καταλαβαίνουμε τη ζωή οι Έλληνες.
Ένα από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνει ένας οικονομολόγος είναι ότι τα πάντα έχουν κάποιο κόστος. Και το κόστος αυτό δεν είναι απαραίτητα χρηματικό. Όταν γράφω στο blog, δεν δουλεύω και έτσι χάνω το εισόδημα που θα είχα αν δούλευα. Αν πας σινεμά δεν έχεις χρόνο για να πας για φαγητό. Αν σπουδάσεις δε θα βγάζεις χρήματα όπως οι συνομήλικοί σου που δουλεύουν. Δυστυχώς ως κοινωνία τα ξεχνάμε αυτά.
Αυτά τα ερωτήματα τα έχουν αντιμετωπίσει άπειρες φορές όσοι είχαν την τιμή να πάνε για ψώνια με μια γυναίκα. Αργά η γρήγορα τίθεται το εκβιαστικό ερώτημα: ποια από τις δύο τσάντες να πάρω; Η απάντηση 9/10 φορές είναι «φυσικά και τις δύο». Βέβαια η απάντηση αυτή αγνοεί το γεγονός ότι αν πάρεις και τις δυο δε θα υπάρχουν λεφτά για παπούτσια, αλλά πάλι το ερώτημα γίνεται εκβιαστικό και μπορούμε να το μεταθέσουμε αργότερα.
Τέτοιου τύπου ερωτήματα αντιμετώπιζαν και οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις στην Ελλάδα. Αυξήσεις μισθών ή νέες προσλήψεις; Νέες ΔΕΚΟ/ φορείς ή αύξηση των συντάξεων; Πανεπιστήμια ή Νοσοκομεία; Οι απαντήσεις σε τέτοια εκβιαστικά διλήμματα ήταν πάντα οι ίδιες: και τα δύο. Και αν αυτό φαινόταν ως η αποφυγή του εκβιασμού με μια τρίτη λύση, κατά βάση απλώς μετέφερε των εκβιασμό αργότερα.
Και πέρασαν χρόνια πολλά και το αργότερα ήρθε. Και μεταφορά στο μέλλον δεν υπάρχει. Η χρονομηχανή του χρέους δούλευε με τέτοιους ρυθμούς που τελικά καταφέραμε να τη χαλάσουμε.  Και δυστυχώς όλα τα διλήμματα γίναν εκβιαστικά. Αλλά βέβαια αν ρωτήσεις τους 300 βουλευτές και οι 300 θα σου πουν υπάρχει και άλλος τρόπος και δεν πρέπει να εκβιαζόμαστε ως κοινωνία. Η απάντηση σε αυτούς είναι: περάστε από ένα μάθημα Εισαγωγής στα Οικονομικά Ι, να μάθετε την έννοια του κόστους ευκαιρίας.