Myth Busters #1

Έχει ξεκινήσει τον τελευταίο καιρό έντονη συζήτηση για τους μύθους της ελληνικής μνημονιακής οικονομίας. Με μια σειρά από post θα προσπαθήσω να θέσω και εγώ κάποιες απαντήσεις σε αυτά τα θέματα. Σε κάθε περίπτωση θα περιγράφω το μύθο, και στη συνέχεια την κριτική μου. Στο τέλος ακολουθώντας την εκπομπή myth busters θα κάνω κρίση- busted, confirmed, plausible- με μια σημαντική  ωστόσο διαφορά: το τελικό μου αποτέλεσμα θα είναι αξιολογική κρίση και δε θα στηρίζεται σε πειραματικές αποδείξεις. Ξεκινάμε λοιπόν

Μύθος #1: Η έξοδος από το την Ευρωζώνη θα βοηθήσει μέσω υποτιμήσεων την ελληνική οικονομία να κερδίσει σε ανταγωνιστικότητα.

Αφού ο μύθος μιλάει για υποτιμήσεις, θεωρώ ότι υπονοεί ανταγωνιστικές υποτιμήσεις ώστε να κερδίζει η χώρα κάθε φορά μερίδιο αγοράς. Με άλλα λόγια δεν υποθέτει ότι θα έχει ελεύθερα προσδιορισμένη συναλλαγματική ισοτιμία. Έστω λοιπόν η Ελλάδα βγαίνει από το € και ακολουθεί μια πολιτική υποτιμήσεων, ώστε να κερδίζει σε ανταγωνιστικότητα. Σε πρώτη φάση αυτό έχει ως συνέπεια την αύξηση των (σχετικών) τιμών των εισαγομένων προϊόντων- και μείωση των εισαγωγών- και ταυτόχρονη μείωση των (σχετικών) τιμών των εξαγόμενων (και άρα αύξηση των εξαγωγών). Υπάρχουν δύο σημαντικά σημεία εδώ. (ι) Αφού αυξάνουν οι τιμές των εισαγόμενων θα αυξάνεται και το κόστος διαβίωσης μέσα στη χώρα και (ιι) μια τέτοια πολιτική ενδέχεται να την ακολουθήσουν και οι άλλες χώρες.

Ας ξεκινήσουμε από το (ιι) που είναι πιο απλό. Αν η Ευρωζώνη συνεχίσει χωρίς εμάς, προφανώς η ελληνική αγορά είναι πάρα πολύ μικρή για να την αναγκάσει να προχωρήσει σε απάντηση, μέσω μιας υποτίμησης του €. Ωστόσο αν διαλυθεί η Ευρωζώνη- όπως θα είναι πιο πιθανό αν αρχίσουν οι χώρες να φεύγουν μια- μια- τότε οι μικρές οικονομίες (πχ Πορτογαλία, Ιρλανδία, Σλοβακία) σίγουρα θα αντιδράσουν με αντίστοιχες πολιτικές υποτιμήσεων. Αν όλοι οι βασικοί εταίροι υποτιμήσουν τα νομίσματά τους, στην ισορροπία κανείς δε θα κερδίσει μερίδιο αγοράς και όλοι θα έχουν μόνο το κόστος- αύξηση του εγχώριου επιπέδου τιμών. Αλλά και ακόμα αν δεν υπάρχουν εχθρικές υποτιμήσεις, υπάρχει πάντα η πιθανότητα να υπάρχουν άλλα μέτρα περιορισμού του εμπορίου που θα έχουν ακριβώς το ίδιο αποτέλεσμα. Τα καλά νέα είναι ότι πόλεμος συναλλαγματικών ισοτιμιών-όπως περιγράφεται πιο πάνω- δεν έχει παρατηρηθεί τα τελευταία 50 χρόνια. Τα κακά νέα είναι ότι τελευταία φορά που όλοι συμφωνούν ότι έγινε ένας τέτοιος πόλεμος ήταν μετά την κρίση του 1929- μια κρίση που μπορεί να έχει πολλές ομοιότητες με τη σημερινή (δες επίσης http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2009/mar/17/g20-globalrecession).

Αν πάμε τώρα στο (ι). Το επιχείρημα για ανταγωνιστικές υποτιμήσεις προχωράει και λέει: η αύξηση των τιμών των εισαγόμενων δε θα επηρεάσει τα φτωχά νοικοκυριά- θα αυξηθούν οι τιμές των ipad- δηλ. εισαγόμενα-, αλλά θα πέσουν οι τιμές των τροφίμων- εγχώρια παραγωγή. Σε αυτό το σημείο γίνονται ταυτόχρονα δυο μεγάλα λάθη. Πρώτων τα εισαγόμενα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας δεν είναι μόνο καταναλωτικά αγαθά- τις περισσότερες φορές χρησιμοποιούνται και ως ενδιάμεσα αγαθά (δες Η/Υ). Αυτό δεν ισχύει μόνο για τα αγαθά υψηλής τεχνολογίας. Για παράδειγμα φθηνά εισαγόμενα έπιπλα χρησιμοποιούνται ως παραγωγικοί συντελεστές στον τουρισμό, εισαγόμενα λιπάσματα χρησιμοποιούνται στην αγροτική παραγωγή κλπ. Και φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε και τη μεγάλη ενεργιακή εξάρτηση από το πετρέλαιο. Αύξηση της τιμής όλων αυτών συνεπάγεται αύξηση του κόστους παραγωγής των επιχειρήσεων. Με δεδομένες τις τιμές (για τα εξαγόμενά μας τελικά αγαθά) στην παγκόσμια αγορά, το βάρος προσαρμογής των τιμών προφανώς θα πέσει στην εργασία. Άρα μπορούμε να περιμένουμε και μια μείωση των ονομαστικών μισθών. 

Αλλά τι θα συμβεί με τα προϊόντα που παράγουμε. Αυτά δεν θα γίνουν πιο φθηνά με αποτέλεσμα μείωση του κόστους διαβίωσης για τους καταναλωτές τους; Σε αυτό συμφωνώ απόλυτα, μόνο που δεν είμαι σίγουρος ότι αυτοί θα είναι τα άτομα με χαμηλά εισοδήματα. Μπορεί να φαίνεται παράδοξο αλλά δεν είναι. Σκεφτείτε ότι πάτε σε γνωστό σούπερ μάρκετ πολυεθνικής αλυσίδας. Είστε μπροστά στο ψυγείο και βλέπετε δυο συσκευασίες γάλακτος: το γάλα ιδιωτικής ετικέτας, που παράγεται από γάλα αγελάδων από τις ελβετικές Άλπεις, και το εγχώριο γάλα που παράγεται από ένα εγχώριο μικρό συνεταιρισμό. Η ποιότητα είναι εντελώς διαφορετική. Το ελληνικό είναι σαφώς καλύτερης ποιότητας και όλοι συμφωνούμε με αυτό. Ωστόσο κοστίζει ίσως και δυο φορές παραπάνω. Ας μαντέψουμε ποια νοικοκυριά θα επιλέξουν το φθηνό και ποια το ακριβό…η απάντηση είναι προφανής. Να πω τώρα το επιχείρημα πιο «επιστημονικά»: τα ελληνικά προϊόντα βρίσκονται περίπου στη μέση της σκάλας ποιότητας της παγκόσμια οικονομίας. Οι ανταγωνιστικές υποτιμήσεις θα τα κάνουν (σχετικά) πιο φθηνά για τους καταναλωτές τους. Οι καταναλωτές αυτών των αγαθών (και εδώ και στο εξωτερικό) θα κερδίσουν. Ταυτόχρονα όμως τα χαμηλής και υψηλής ποιότητας προϊόντα θα είναι πιο ακριβά. Άρα θα χάσουν προφανώς οι φτωχοί και οι πλούσιοι. Άρα δε είναι προφανές ότι θα κερδίσουν οι φτωχοί.

Αν συμφωνείται όλοι το συμπέρασμα είναι BUSTED