Επιτόκια ως σήμα

Για το ρόλο της ελληνικής πολιτικής σκηνής στην σημερινή τραγωδία έχω γράψει πολλές φορές. Αντίθετα δεν έχω γράψει πολλά για την ευθύνη της κακής ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής στην ελληνική κρίση. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα ήταν ότι μετά την εισαγωγή του ευρώ δόθηκε μια εντύπωση στις αγορές υπερβολικά μεγάλης οικονομικής ολοκλήρωσης που στην πραγματικότητα δεν υπήρχε. Τα spread ελληνικών και γερμανικών ομολόγων είχαν πέσει υπερβολικά χαμηλά, αλλά αντίθετα το εμπορικό έλλειμμα της Ελλάδας αύξανε. Αφού ο δανεισμός ήταν φθηνός (χαμηλά επιτόκια) το έλλειμμα στο ισοζύγιο αντισταθμιζόταν με δανεισμό από το εξωτερικό. Και με αυτό τον τρόπο είχε δημιουργηθεί μια τεράστια φούσκα στην ελληνική οικονομία. Ή μάλλον για να είμαι πιο ακριβής, η τεράστια φούσκα ήταν η ελληνική οικονομία.
Η αιτία του προβλήματος ήταν τα χαμηλά επιτόκια- και μάλιστα σταθερά χαμηλά. Οι αγορές δεν καταλάβαιναν ότι ακόμα και μέσα σε μια νομισματική ένωση υπάρχουν ασυμμετρίες στη δομή της πραγματικής οικονομίας που οδηγούν σε μεγάλα εμπορικά ελλείμματα για κάποιους και πλεονάσματα για κάποιους άλλος. Δεν καταλάβαιναν ότι κάποια στιγμή θα έπρεπε να γίνει προσαρμογή. Και γι αυτό δάνειζαν την Ελλάδα με σταθερά χαμηλά επιτόκια. Αν αυξάνονταν τα επιτόκια τότε η κυβέρνηση θα έπαιρνε ένα μήνυμα ανάγκης προσαρμογής αρκετά πριν (2004;2005;), όταν το πρόβλημα θα ήταν σχετικά διαχειρίσιμο.
Μέσα στη συνθήκη για τη νομισματική ένωση υπήρχε κάτι που τουλάχιστον στην περίπτωση της Ελλάδας έπρεπε να λειτουργήσει στην κατεύθυνση της προσαρμογής: το σύμφωνο σταθερότητας μιλούσε για ελλείμματα προϋπολογισμού κάτω του 3% και χρέος κάτω από 60%. Με λίγα λόγια όταν αύξανε το χρέος θα έπρεπε η κυβέρνηση χωρίς να αντιμετωπίζει αυξανόμενα επιτόκια να ξεκινήσει διαδικασία προσαρμογής. Αλλά το σύμφωνο σταθερότητας ήταν κάτι το οποίο οι πολιτικοί της Ε.Ε. πέταξαν πολύ γρήγορα στα σκουπίδια- κλασσική περίπτωση αποτυχίας του πολιτικού μηχανισμού.
Τα επιτόκια θα ήταν το καλύτερο σήμα ότι κάτι πάει στραβά. Υψηλότερα επιτόκια θα επέβαλλαν στην κυβέρνηση να περιορίσει τη σημερινή κατανάλωση, καθώς αυτή σε μια αύξηση των επιτοκίων θα γινόταν πιο ακριβή. Μένοντας χαμηλά αυτό το σήμα ποτέ δεν ήρθε. Και το γεγονός ότι δεν υπήρξε ένα τέτοιο σήμα ήταν ατέλεια της αγοράς.
Τον τελευταίο καιρό ακούω κόμμα(τα) να ζητάνε από την ΕΚΤ να δανείζει τις κυβερνήσεις με ποσοστό 1% (όσο λένε δανείζει και τις τράπεζες στη διατραπεζική). Οι κυβερνήσεις όμως δεν είναι τράπεζες (π.χ. η ΕΚΤ μπορεί να επιβάλλει κανόνες στις τράπεζες που θα είναι συμβατοί με το επιτόκιο 1%- δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο στις κυβερνήσεις). Αυτό που ζητάνε τα κόμματα είναι και η ΕΚΤ να ακολουθήσει την καταστροφική λογική της αγοράς μέχρι σήμερα- να μη δίνει σήμα στις κυβερνήσεις ότι κάτι πάει στραβά. Δηλαδή να μετατρέψουν αυτό που και οι ίδιοι καταλαβαίνουν ως ατέλεια της αγοράς σε ατέλεια και της πολιτικής. Ο λόγος που γίνεται μια τέτοια πρόταση κατά τη γνώμη μου είναι καθαρά λαϊκισμός: σε μια πρόταση μπορούν να κάνουν επίθεση στις τράπεζες (δανείζονται χαμηλά) στην Ε.Ε. (δε δανείζει φθηνά τα κράτη) και ζητούν αναδιανομή από τις μελλοντικές γενιές στη σημερινή (θα συνεχίσουμε να δανειζόμαστε). Ως εκ τούτου ίσως αυτή η πρόταση να είναι η πιο πολιτικά αποτελεσματική που έχω ακούσει ποτέ. Αντίθετα οικονομικά είναι μια μεγάλη φούσκα.